Niezmiennym celem publikacji tego Poradnika jest dostarczenie rzetelnej wiedzy osobom, które chcą używać języka niewykluczającego, nieobrażającego, wolnego od stereotypów i uprzedzeń. W drugim wydaniu chcemy zwrócić uwagę na mówienie i pisanie o osobach w kryzysie zdrowia psychicznego, o osobach starszych oraz na przejawy body shamingu w języku.
Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) próg starości rozpoczyna się po przekroczeniu 60. roku życia. Badania GUS na koniec 2019 roku wykazały, że liczba osób powyżej 60. roku życia w Polsce wynosi 25,3 proc. całej populacji, co oznacza, że stanowią one obecnie ponad jedną czwartą polskiego społeczeństwa.
Osoby starsze nie tworzą jednolitej grupy. Wyróżnić można trzy kategorie wiekowe:
1/ starość wczesna (young-old) – od 60. do 74. roku życia,
2/ średnia starość (middle-old) – od 75. do 84. roku życia,
3/ późna starość (oldest-old) – okres powyżej 85. roku życia.
Jednak nawet w ramach jednego przedziału wiekowego
występują różnice pomiędzy poszczególnymi jednostkami. Osoby w tym samym wieku kalendarzowym (np. 70 lat) mogą się różnić między sobą stanem zdrowia, sprawnością fizyczną, funkcjonowaniem psychospołecznym, sytuacją ekonomiczną oraz statusem społecznym. Heterogeniczne grupy oznacza zróżnicowanie sytuacji i potrzeb ludzi starszych. Trudno mówić o typowej osobie starszej, chociaż w społecznej świadomości starsi ludzie często są postrzegani jako jednorodna grupa.
Poradnik jest dostępny pod adresem
W SKRÓCIE:
- Ageizm – postawy i uprzedzenia wobec osób starszych[1] tylko ze względu na ich przynależność do grupy wiekowej. Ageizm może przejawiać się jako ageizm wrogi, który oznacza jawne, dyskryminacyjne zachowania, oraz ageizm łagodny – przybierający bardziej subtelne formy, np. ageistowski język lub komunikacja.
- Elderspeak, baby talk – specyficzny sposób komunikacji z osobami starszymi przypominający mowę kierowaną do małych dzieci (baby talk). Odbierany jako protekcjonalny i deprecjonujący.
- Późna dorosłość – termin używany w naukach społecznych (psychologia) dla określenia okresu starzenia i związanych z nim zmian rozwojowych.
- Srebrne tsunami, demograficzne tsunami, geriatryczne tsunami – terminy negatywnie nacechowane, które często są spotykane w publicystyce opisującej społeczne i ekonomiczne konsekwencje starzenia się populacji.
- Osoby starsze. Seniorzy.
- Pani/Pan w formach adresatywnych, przyjętych w języku polskim wobec osób dorosłych, zwłaszcza nieznajomych lub mało znanych
- Na ty do osoby starszej bez jej zgody i akceptacji. Mówienie na ty jest naruszeniem normy grzecznościowej i powoduje dyskomfort osoby starszej.
- Stary/stara lub staruszka/staruszek.
- Babcia, dziadek w relacjach z obcymi osobami starszymi. Może być to traktowane jako poniżające godność ludzi starszych.
Danuta Parlak, psycholog, absolwentka Uniwersytetu Jagiellońskiego, członkini Komisji Ekspertów ds. Osób Starszych przy Rzeczniku Praw Obywatelskich.
Całość ciekawego materiału znajdziecie Państwo tutaj:
