Czy mam prawidłowy poziom cholesterolu? To pytanie zadaje sobie większość z nas. A to po wizycie u lekarza, a to pod wpływem reklam obiecujących nam obniżenie jego poziomu, a to po rozmowach na ten temat ze znajomymi. Coś tam wiemy na temat cholesterolu, o tym że jego wysokie stężenie we krwi może prowadzić do chorób serca i miażdżycy, itp. Jednak często zapominamy o tym jakie są jego normy, a zwłaszcza o tym, że jest i zły i dobry cholesterol i o tym jak dbać o jego właściwy poziom. W tym artykule nieco wiedzy na temat cholesterolu "w pigułce"!
Co to jest cholesterol?
Funkcje cholesterolu w organizmie – to budulec błon komórkowych; bierze udział w produkcji hormonów antystresowych oraz hormonów płciowych żeńskich i męskich; sprawia, że możliwa jest synteza witaminy D3; ułatwia trawienie tłuszczów i wydalanie toksyn.
Cholesterol więc jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu i pochodzi zarówno ze źródeł pokarmowych jak i biosyntezy. Cholesterol egzogenny pochodzi z diety, przy czym zazwyczaj dzienne spożycie oscyluje w granicach 0,5-1 g. Związek ten występuje obficie w pokarmach zwierzęcych, natomiast śladowe wręcz ilości można znaleźć w pożywieniu roślinnym. Jednak nie cały wchłaniany w przewodzie pokarmowym cholesterol pochodzi z konsumpcji. Związek ten dostaje się do dwunastnicy razem z żółcią wydzielaną przez wątrobę (jego masę szacuje się na 2 g dziennie), a także ze złuszczonym nabłonkiem wyściełającym przewód trawienny (dobowo około 0,5 g). W rezultacie blisko połowa wchłanianego cholesterolu nie pochodzi z pożywienia.
Przyczyny wysokiego poziomu cholesterolu
Przyczyną wysokiego poziomu cholesterolu może być genetycznie uwarunkowana predyspozycja do takiego stanu (hipercholesterolemia wielogenowa) – w połączeniu z niezdrową dietą i brakiem aktywności.
Zwykle poziom cholesterolu możemy regulować przy pomocy odpowiedniej diety, przy jednoczesnym ruchu. Są jednak osoby, które mimo tego mają podwyższony ten poziom ze względu na czynniki genetyczne.
Wysoki cholesterol całkowity (hipercholesterolemia) – możliwe przyczyny:
- łuszczyca;
- zespół nerczycowy;
- niedoczynność tarczycy;
- choroby wątroby;
- choroba alkoholowa;
- cholestaza (zastój żółci);
- zła dieta (bogata w tłuszcze zwierzęce).
Dobry i zły cholesterol
Nie wystarczy sprawdzać ogólnego poziomu cholesterolu. Może on sygnalizować czy organizm działa prawidłowo czy nie. Jednak ważniejsze są wyniki jego składowych, czyli:
- Dobry cholesterol - HDL
- Zły cholesterol - LDL - może przyczynić się do rozwoju chorób, takich jak miażdżyca, choroba wieńcowa, udar mózgu.
Istotny jest także poziom tzw. trójglicerydów.
Normy cholesterolu
Poglądy na temat norm różnią się nieznacznie, w zależności od opracowań. Pod wpływem badań medycznych ewoluują w czasie ale tendencje są stałe. Proponujemy przyjęcie poniższych norm, zakładając iż nie ma sztywnych granic poszczególnych poziomów i mogą one odbiegać od norm podanych w innych źródłach +/-10%:
Jeżeli
stężenie całkowite cholesterolu we krwi nie przekracza 200 mg/dl (miligramów na decylitr), mieścimy się w zdrowej normie. Poziom podwyższony diagnozuje się, kiedy wynosi on 200-240 mg/dl, a znacznie podwyższony - powyżej 240 mg/dl.
Normy
dobrego cholesterolu HDL dla mężczyzn wynoszą 35 mg/dl, a dla kobiet 45 mg/dl - w uproszczeniu możemy powiedzieć, że im wyższy poziom HDL tym jest się zdrowszym.
Odwrotnie jest w przypadku złego cholesterolu LDL - tu norma wynosi 130 mg/dl, poziom podwyższony mieści się w granicach 130-159 mg/dl, a powyżej tej wartości diagnozuje się już poziom bardzo podwyższony.
Normą dla trójglicerydów jest poziom: mniej niż 150 mg/dl.
Uwaga: podane normy mogą też mieć inne wartości dla osób o określonych schorzeniach, gdzie np. przy cukrzycy czy przebytym zawale normy złego cholesterolu czy trójglicerydów są bardziej restrykcyjne.
Ryzyka zbyt wysokiego (przekraczającego normy) poziomu cholesterolu:- miażdżyca
- zawał serca
- udar mózgu
- choroba wieńcowa (choroba niedokrwienna serca)
- ostre zapalenie trzustki.
Choroby układu krążenia stanowią śmiertelne zagrożenie i przyczynę największej liczby zgonów na całym świecie. Przyczynia się do nich nie tylko zły poziom cholesterolu we krwi, choć niestety ma on w tym duży udział.
Cholesterol a dietaZła dieta
Polacy kochają grillowanie, mięsa i produkty, które zawierają sporo tłuszczów - w tym tych "złych", czyli nasyconych.
Dobrze jest też ograniczyć przede wszystkim następujące produkty:
- podroby mięsne,
- czerwone mięso,
- śmietanę,
- tłuste sery,
-mleko krowie.
Najnowsze opracowania wskazują na jeszcze jednego niedocenianego dotąd "zabójcę" - CUKIER!
O ile odchodzi się od poglądu, by unikać jajek a zwłaszcza żółtek, o tyle coraz większa liczba lekarzy zauważa, że spożywanie słodyczy, no i generalnie cukrów, wpływa na podwyższony poziom cholesterolu.
Dieta wskazana
Aby utrzymać poziom cholesterolu w normie, należy jeść:
- ryby morskie i owoce morza,
- świeże warzywa i owoce o wysokiej zawartości witaminy C (paprykę, porzeczki, kalafiora, brukselkę),
- ziarna (pełnoziarniste płatki, kasze, pełnoziarniste pieczywo),
- wszystkie produkty o wysokiej zawartości kwasów Omega 3 (tłuste ryby morskie, siemię lniane, ostropest plamisty, roślinne oleje nierafinowane),
- brązowy, czarny i czerwony ryż,
- rośliny strączkowe (bób, soczewica, ciecierzyca, fasola jaś, fasolka mung, groch),
- zioła (oregano, melisa, bazylia, pokrzywa, mięta),
- przyprawy (cynamon, goździki, kurkuma, ziele angielskie, majeranek).
Ważne jest też, by dostarczać organizmowi dużo błonnika i "nauczyć się" jeść owoce ze skórką oraz suszone (bez dodatku cukru), a także te jagodowe. Sporo zawierają go też wspomniane pełnoziarniste produkty zbożowe.
Podsumowując kwestię diety - parę praktycznych rad:
- należy ograniczyć produkty pochodzenia zwierzęcego;
- unikaj cholesterolowych bomb, takich jak: masło, podroby (np. wątróbka, ozór, serce); ciasta, kremy, czekolady, pełnotłuste mleko, tłuste żółte sery;
- wybieraj: chude mięso, jogurty i twarogi o niskiej zawartości tłuszczu, warzywa, owoce, naturalne soki;
- zastąp śmietanę jogurtem, unikaj smażenia, drób spożywaj bez skóry, usuwaj z wędlin widoczny tłuszcz.
Wysoki cholesterol – leczenieNieprawidłowy wynik cholesterolu (lipidogram) przede wszystkim powinien skłonić do zmiany stylu życia: zmiany diety (mniej tłuszczów zwierzęcych), zwiększenie aktywności fizycznej (regularne ćwiczenia). Niezbędny jest oczywiście kontakt z lekarzem, który może przypisać przyjmowanie leków - statyny.
Są różne rodzaje statyn, które poprawiają profil lipidowy (lowastatyna, atorwastatyna, simwastatyna, rosuwastatyna), a każda grupa leków działa nieco inaczej, w innym stopniu obniża poziom cholesterolu. Statyny mogą też umiarkowanie obniżać poziom trójglicerydów oraz zwiększać poziom frakcji HDL. Celem farmakoterapii jest zmniejszenie ryzyka rozwoju chorób: miażdżycy, udaru mózgu, zawału serca, choroby wieńcowej.
W zaburzeniach lipidowych stosuje się również fibraty, które zalecane są głównie u pacjentów z niskim poziomem dobrego cholesterolu / wysokim poziomem trójglicerydów.
Ruch fizyczny - wspomaga
Codzienna gimnastyka (na miarę możliwości) oraz spacery to lepsze krążenie krwi w organizmie. Sprzyja to z jednej strony lepszemu wydzielaniu substancji wpływającej na produkowanie cholesterolu, z drugiej strony wpływa na lepsze trawienie tłuszczów, a finalnie minimalizuje ryzyko powstawaniu złogów w żyłach.
Jazda na rowerze, marsze typu nordic walking, taniec, ćwiczenia typu joga, pływanie czy ćwiczenia typu fitnes - do tych i innych aktywności fizycznych chyba nikogo nie trzeba przekonywać. O ile tylko zdrowia i chęci wystarczy, warto się ruszać. Wpływamy przy tym nie tylko na ogólne samopoczucie, ale przy tym poprawiamy wyniki poziomu cholesterolu.
Bo czegoż się nie robi dla zdrowia.
Komentarz redakcyjny:
W internecie możecie Państwo znaleźć mnóstwo informacji na temat cholesterolu i wskazań do utrzymywania go w normach. Wiemy o tym. Warto jednak zapamiętać choć kilka podstawowych informacji i zastosować je w życiu:
- Czy wiesz jakie są Twoje wyniki cholesterolu całkowitego, dobrego HDL i złego LDL oraz jak mają się one do norm? Jeśli nie - idź do lekarza rodzinnego i zrób to podstawowe badanie oraz zapisz sobie wyniki.
- Czy wiesz co należy ograniczać w Twojej kuchni a co chętniej spożywać? Nie wystarczy jednak tylko wiedzieć. Czy wprowadzasz to w życie? Jeśli nie - od jutra wyeliminuj lub znacząco ogranicz 3 złe produkty i zacznij spożywać 3 zalecane.
- Czy wystarczająco się ruszasz? Czy nie za wiele wymówek w tym temacie? Jeśli nie masz zbyt wiele ruchu fizycznego - zacznij praktykować codzienną gimnastykę albo spacery, a może coś więcej.
Życzymy dużo zdrowia!
Redakcja